Η Ίος (Νιώτικο ιδίωμα: Νιος) είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους και οι ντόπιοι αυτοαποκαλούνται «Νιώτες».
Η επιφάνεια του νησιού εκτιμάται στα 108,713τ.χλμ. και έχει μήκος ακτών 87χλμ. Βρίσκεται ανάμεσα στη Νάξο, τη Σίκινο και τη Θήρα. Η Ίος διαθέτει ένα από τα ασφαλέστερα λιμάνια των Κυκλάδων, στη δυτική πλευρά του νησιού, όπου βρίσκονται και οι μεγαλύτερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις του νησιού, ο Επάνω και ο Κάτω Κάμπος. Απέχει 111ν.μ. από το λιμάνι του Πειραιά, 72ν.μ. από το Ηράκλειο και 55ν.μ. από το λιμάνι της Ερμούπολης, της διοικητικής έδρας του νομού Κυκλάδων.Η Ίος είχε πληθυσμό 2.030 κατοίκους στην απογραφή του 2011. Εκτός από τη Χώρα άλλοι οικισμοί στο νησί είναι οι παραθαλάσσιοι Όρμος, Ψάθη, Αγία Θεοδότη, Μυλοπότας, το απομακρυσμένο Μαγγανάρι και ο Επάνω Κάμπος που βρίσκεται στο εσωτερικό του νησιού.
Η Ίος φέρεται να πήρε το όνομά της στην αρχαιότητα από τη λέξη Ία, τα λουλούδια δηλαδή που φύτρωναν άφθονα στο νησί. Κατ’ άλλους το όνομά της το χρωστάει στη φοινικική λέξη Ίος, που σημαίνει σωρός από πέτρες. Στον λόφο Σκάρκο, κοντά στη δυτική ακτή του νησιού έχει εντοπιστεί ένας από τους μεγαλύτερους οικισμούς του Κυκλαδικού πολιτισμού. Ο οικισμός έχει χρονολογηθεί στην πρωτοκυκλαδική περίοδο ΙΙ (πολιτισμός Κέρου-Σύρου), περίπου 2.700 με 2.300 π.Χ.. Είναι χτισμένος στην ανατολική πλευρά του λόφου και έχει περίκεντρη οργάνωση.Αρχικά, η Ίος φαίνεται πως κατοικήθηκε από τους Κάρες και αργότερα από τους Μινωίτες, τους Αχαιούς και τους Φοίνικες, οι οποίοι όμως αποχώρησαν από το νησί. Μάλιστα η Ίος ήταν γνωστή ως Φοινίκη. Τον 10ο π.Χ. αιώνα οι Ίωνες καταλαμβάνουν το νησί. Κατά τον Ηρόδοτο, στην Ίο θάφτηκε ο Όμηρος ενώ ήταν και η πατρίδα της μητέρας του τελευταίου.
Αργότερα, η Ίος προσχώρησε στην Αθηναϊκή συμμαχία και έπειτα πέρασε στην κυριαρχία των Μακεδόνων και των διαδόχων τους.Κατά την επικυριαρχία της Ρώμης και του Βυζαντίου το νησί περνά στην αφάνεια και μαστίζεται από πειρατικές επιδρομές. Το 1207 η Ίος περνάει στην επικυριαρχία του Μάρκου Σανούδου και το 1269 επανέρχεται στους Βυζαντινούς για να ακολουθήσει νέα περίοδος Ενετοκρατίας από το 1296 έως το 1537 οπότε και κατελήφθη από τους Τούρκους. Στις αρχές του 15ου αιώνα ο Μάρκος Κρίσπος εποίκησε το νησί με Αλβανούς λόγω έλλειψης εργατικού δυναμικού. Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Ίος ήταν άντρο Γάλλων πειρατών, οι οποίοι μάλιστα το 1668 στη θαλάσσια περιοχή Μπουρλότο νίκησαν τον τουρκικό στόλο. Ο Τουρνεφόρ αναφέρει το 1700 πως στο νησί κατοικούσαν εκτός των Ελλήνων αρκετοί Αλβανοί ή Αρβανίτες (απόγονοι εποίκων του 1579) και ξένοι πειρατές.Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 συμμετείχε ενεργά και η Ίος. Συγκεκριμένα, ήταν πατρίδα του Φιλικού Σπύρου Βαλέτα ο οποίος συνετέλεσε και πολιτιστικά στην εξέλιξη του νησιού.
Σήμερα η Ίος είναι ένας δημοφιλής τουριστικός προορισμός για ταξιδιώτες απ’ όλο τον κόσμο και η πλειονότητα των κατοίκων της δραστηριοποιούνται σ’ αυτόν τον τομέα. Στο νησί λειτουργούν τα εξής εκπαιδευτικά ιδρύματα: Νηπιαγωγείο Ίου, Δημοτικό Σχολείο Ίου, Βαλέτειο Γυμνάσιο Ίου με Λυκειακές Τάξεις και ΕΠΑ.Λ. Ίου. Εκτός από τα τις μόνιμες πηγές πολιτισμού (μουσεία και ανοιχτό θέατρο του Οδυσσέα Ελύτη), πολιτιστικά δρώμενα λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο, όπως αναβίωση εθίμων αλλά και παραστάσεις και άλλου είδους δραστηριότητες.
Το γλωσσικό ιδίωμα της Ίου βρίσκεται σήμερα σε συρρίκνωση και συναντάται μόνο μεταξύ των ηλικιωμένων κατοίκων. Ανήκει κατά την κλασική διάκριση των νεοελληνικών ιδιωμάτων του Γ. Χατζιδάκι στα νότια ιδιώματα και μάλιστα εκείνα που εμφανίζουν πολλά κοινά στοιχεία με την κρητική διάλεκτο.
Η Ίος είναι ένα νησί που παρέχει στους κατοίκους του ένα αξιόλογο επίπεδο ζωής παρέχοντας ασφάλεια αλλά και πολλές ευκαιρίες προσωπικής ανέλιξης. Για πολλούς αποτελεί ησυχαστήριο και για άλλους τόπος εργασίας ή και επενδύσεων.
